ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ: ΕΥΧΗ ή ΚΑΤΑΡΑ;
Μάλλον θα αναρωτιέσαι αν ο τίτλος του συγκεκριμένου άρθρου πρόκειται για μία ρητορική ερώτηση παρά για μια ερώτηση που περιμένει απάντηση. Κι όμως….σε όλα αυτά τα χρόνια που ασκώ το λειτούργημα του διαιτολόγου και αναλαμβάνω πολλά άτομα με διατροφή έχω συνειδητοποιήσει πως το πρόβλημα του υπερβάλλοντος βάρους αν και ταλαιπωρεί διαρκώς τα άτομα ταυτόχρονα γίνεται αφορμή για βελτίωση πολλών δεξιοτήτων, αφορμή για αυτογνωσία και ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα (προσωπικό, επαγγελματικό, πνευματικό, ψυχολογικό, σωματικό κλπ).
Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή! Ο άνθρωπος είναι γενετικά προγραμματισμένος να αυξάνει το βάρος του στη διάρκεια των χρόνων. Κι αυτό γιατί είναι καταγεγραμμένη στο DNA του η τάση να αποθηκεύει λίπος πιο εύκολα ως ένα μηχανισμό εξοικονόμησης ενέργειας και επιβίωσης στα πρωτόγονα χρόνια όπου έβρισκε με δυσκολία τροφή. Ωστόσο αυτός ο «οικονομικός γονότυπος» στα σύγχρονα χρόνια που χαρακτηρίζονται από αφθονία τροφίμων γίνεται προβληματικός για τον άνθρωπο οδηγώντας τον σε αύξηση βάρους και καταστροφή της υγείας του. Οπότε ο σύγχρονος άνθρωπος απαιτείται να προσέχει διαρκώς τη διατροφή του προκειμένου να μην αυξάνει το βάρος του. Και εδώ κάποιοι μπορεί να πουν με παράπονο πως γνωρίζουν άτομα που τρώνε ό,τι θέλουν και δεν παχαίνουν. Είστε σίγουροι πως αυτά τα άτομα τρώνε πολύ όλη την ημέρα ή μήπως εσείς τους βλέπετε σε μία μόνο στιγμή της ημέρας να τρώνε κάτι επιβαρυντικό χωρίς να γνωρίζετε το τί τρώνε όλη την υπόλοιπη ημέρα; Μπορεί δηλαδή τα άτομα που εμείς βλέπουμε σε ένα μόνο γεύμα τους να τρώνε παχυντικές τροφές στη διάρκεια της υπόλοιπης ημέρας να τρώνε ελάχιστα οπότε συνολικά σε όλη την ημέρα να παίρνουν λίγες θερμίδες και γι’ αυτό να μην παχαίνουν. Επίσης, υπάρχουν όντως άτομα που τρώνε ό,τι θέλουν και δεν παχαίνουν λόγω του DNA τους, απλά αυτά τα άτομα είναι πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Να είστε σίγουροι πως τα περισσότερα άτομα που βλέπετε να έχουν ένα καλλίγραμμο σώμα κάνουν θυσίες για να το πετύχουν: αφιερώνουν χρόνο στην άσκησή τους και προσέχουν διαρκώς τη διατροφή τους. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι πως η διαχείριση του βάρους απαιτεί θυσίες και διαρκή προσπάθεια. Όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε αυτό τόσο πιο άνετα θα νιώσουμε με το θέμα του υπερβάλλοντος βάρους και τόσο πιο γρήγορα θα προσπαθήσουμε για μία ισορροπημένη διατροφή.
Είναι απόλυτα κατανοητό τουλάχιστον από πλευράς μου πως ο έλεγχος του βάρους θέλει διαρκή αγώνα και πως δεν είναι ούτε κάτι εύκολο ούτε κάτι που έχει ημερομηνία λήξης. Δεν είμαι ένα από αυτά τα άτομα που όλοι τα «ζηλεύουν» γιατί τρώνε ό,τι θέλουν χωρίς να το σκέφτονται και είναι πάντα αδύνατα χωρίς ποτέ να τους απασχολήσει το πόσα κιλά είναι! Είμαι ένα άτομο που αγωνίζεται από την εφηβεία του να ελέγξει το βάρος και τη διατροφή του. Οπότε γνωρίζω πώς είναι να κάνεις δίαιτα, γνωρίζω πώς είναι να προσέχεις τη διατροφή σου και να μην βλέπεις την πολυπόθητη απώλεια βάρους, γνωρίζω την απογοήτευση που νιώθεις όταν βλέπεις τη ζυγαριά σου να ανεβαίνει μετά από μία εβδομάδα πιο «χαλαρής» διατροφής, γνωρίζω το άγχος που βιώνεις όταν πρόκειται να παρευρεθείς σε μία εκδήλωση και δεν ξέρεις αν θα σου κάνει το αγαπημένο σου ρούχο, γνωρίζω πώς είναι να βγαίνεις με την παρέα σου για φαγητό και εσύ να παίρνεις μία σαλάτα χωρίς λάδι ή για γλυκό και εσύ να παίρνεις έναν καφέ σκέτο ή ένα αναψυκτικό light. Μπορώ λοιπόν να κατανοήσω απόλυτα όλο τον αγώνα που καλούνται να δώσουν τα άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος.
Έχετε σκεφτεί όμως πόσα πράγματα αποκομίζει κάποιος από την προσπάθειά του αυτή; Έχετε αναρωτηθεί μήπως τελικά αξίζει αυτό το ταξίδι περισσότερο από την «Ιθάκη»; Πόσα πράγματα μαθαίνει ένας διαιτώμενος και πόσες δεξιότητες αναπτύσσει στην προσπάθειά του να ελέγξει τη διατροφή και το βάρος του; Μπορώ να σας δώσω άπειρες απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις γιατί είναι αυτό που βιώνω και βλέπω στη συνεργασία μου με τους δικούς μου πελάτες. Βλέπω τη μεταμόρφωσή τους σε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους.
Καταρχάς, μέσα από την προσπάθεια ελέγχου του φαγητού και του βάρους το άτομο αναπτύσσει εγκράτεια και αυτοπειθαρχία. Εννοείται πως δεν θα γίνει ποτέ ένας «σιδερένιος» άνθρωπος που δεν θα τον ελκύει πλέον ούτε το γλυκό, ούτε η πίτσα, ούτε τα σουβλάκια…ούτε είναι αυτός ο στόχος μου ως διαιτολόγος. Όμως θα μάθει να έχει έλεγχο στη διατροφή του. Για παράδειγμα θα μπορεί να έχει μπροστά του ένα πακέτο μπισκότα, να τρώει τα 2-3 και να μένει ικανοποιημένος με αυτά και να σταματάει εκεί. Θα μάθει να έχει μπροστά του μία τούρτα και να μένει ικανοποιημένος με ένα μόνο κομμάτι. Και αν δεν το καταφέρει αυτό ακριβώς σίγουρα θα μάθει να τρώει κάτι λιγότερο από αυτό που έτρωγε βελτιώνοντας έτσι την αυτοπειθαρχία και την εγκράτειά του.
Επίσης, τα άτομα που αγωνίζονται να τρέφονται σωστά παρατηρώ πως πολλές φορές βελτιώνουν τις σχέσεις τους με την οικογένειά τους μέσα από αυτή την προσπάθεια. Μαθαίνουν να εκφράζουν την ανάγκη τους για στήριξη από το σύντροφό τους, στο κομμάτι της διατροφής αρχικά αλλά και κατ’ επέκταση και σε άλλους τομείς της ζωής. Επίσης, οι γονείς που φροντίζουν τη διατροφή τους γίνονται πρότυπο για τα παιδιά τους μεταδίδοντας σε αυτά πιο ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες. Ταυτόχρονα, μπορούν να τα εμπλέξουν στη διαδικασία προετοιμασίας του φαγητού, προετοιμασίας λίστας για τα ψώνια, στη διαδικασία διαλογής φρούτων και λαχανικών, αγοράς προϊόντων από το σούπερ μάρκετ, ανάγνωσης διατροφικών ετικετών. Με αυτόν τον τρόπο συνεισφέρουν όχι μόνο στη διατροφική εκπαίδευση των παιδιών τους αλλά και στη βελτίωση των μεταξύ τους σχέσεων καθώς περνούν αρκετό κι εποικοδομητικό χρόνο μαζί. Η διαδικασία λοιπόν ελέγχου της διατροφής και του βάρους μπορεί να αποτελέσει αφορμή για βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των συζύγων αλλά και των παιδιών.
Μέσα από την προσπάθεια ελέγχου της τροφής και του βάρους, παρατηρώ πως οι διαιτώμενοι ανακαλύπτουν περισσότερο τον εαυτό τους, τις αδυναμίες αλλά και τα χαρίσματά τους. Μπαίνουν με λίγα λόγια σε μία διαδικασία αυτογνωσίας. Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου στο κομμάτι της διατροφής είναι η συναισθηματική υπερφαγία, δηλαδή η ανεξέλεγκτη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού εξαιτίας της συναισθηματικής φόρτισης. Ο άνθρωπος σε μια προσπάθειά του να διαχειριστεί δύσκολες συναισθηματικές καταστάσεις όπως αυτές της θλίψης, της μοναξιάς, του άγχους, της έντασης, των νεύρων, της ανίας, της μελαγχολίας κ.α ξεσπά στο φαγητό γιατί αυτό θα του δώσει μία πρόσκαιρη ικανοποίηση και ανακούφιση, χωρίς ωστόσο να του λύνει το πραγματικό του πρόβλημα. Για την αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας απαιτείται μεγάλη προσπάθεια από πλευράς του ατόμου σε συνεργασία βέβαια και με το διαιτολόγο αλλά και με τον ψυχολόγο προκειμένου το άτομο να βρει εναλλακτικούς τρόπους διοχέτευσης των δύσκολων συναισθημάτων και άντλησης χαράς και ικανοποίησης αλλά και τρόπους επίλυσης των προβλημάτων του που δεν περιέχουν φαγητό. Μέσα από αυτήν την προσπάθεια λοιπόν το άτομο ανακαλύπτει τις αδυναμίες και τα ελαττώματά του και μπαίνει σε μία διαδικασία βελτίωσης αυτών. Για παράδειγμα, αν ένα άτομο δεν μπορεί να βάζει όρια στη δουλειά του και τον εκμεταλλεύεται το αφεντικό του φορτώνοντάς του περισσότερη δουλειά σε σύγκριση με τους υπόλοιπους είναι λογικό το άτομο αυτό να νιώθει αδικημένο, δυσαρεστημένο και θυμωμένο με τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτόματα, θα καταφύγει στο φαγητό επιστρέφοντας από τη δουλειά του ως μέσο εκτόνωσης αυτών των δυσάρεστων συναισθημάτων και ανακούφισης. Για να φύγει από αυτήν την κατάσταση θα πρέπει να μάθει να βάζει όρια στη δουλειά του. Συνεπώς θα μπει σε μία διαδικασία αυτοβελτίωσης.
Πέρα από τη συναισθηματική υπερφαγία, η συσχέτιση της διασκέδασης και της απόλαυσης με το φαγητό αποτελεί ένα συχνό παράγοντα που δυσκολεύει τη διατροφική προσπάθεια. Για παράδειγμα, για πολλούς διαιτώμενούς μου δε νοείται η οποιαδήποτε έξοδός τους (είτε στο θέατρο, είτε στο πάρκο για βόλτα, είτε στο σινεμά) να μην εμπεριέχει και φαγητό. Και όταν οι έξοδοί τους είναι συχνοί μες στην εβδομάδα καταλαβαίνετε πως αποτελούν σοβαρό εμπόδιο στη διατροφική μας προσπάθεια. Τί πρέπει να μάθουμε σε αυτούς τους διαιτώμενους; Να αντλούν ικανοποίηση και χαρά χωρίς απαραίτητα την παρουσία φαγητού. Να περνούν όμορφα βγαίνοντας απλά μια βόλτα και όχι απαραίτητα για φαγητό, να χαίρονται περισσότερο που θα πάνε μία επίσκεψη σε φίλους και θα περάσουν χρόνο μαζί τους χωρίς να σκέφτονται το τί θα φάνε μετά, να βρίσκουν με λίγα λόγια εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης που δε θα αφορούν το φαγητό. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να αλλάξουν τρόπο σκέψης, κάτι το οποίο απαιτεί αυτοπαρατήρηση, αυτοπειθαρχία, υπομονή, επιμονή, αγωνιστικό φρόνημα και ψυχική ανθεκτικότητα. Συνεπώς, η απόκτηση διατροφικής συνείδησης και η αλλαγή του τρόπου σκέψης αυτομάτως βάζει το άτομο πάλι σε μία διαδικασία αυτοβελτίωσης.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που βλέπω ότι αναπτύσσουν οι διαιτώμενοί μου καθώς προσπαθούν να αλλάξουν διατροφικές συνήθειες είναι το αγωνιστικό πνεύμα. Μαθαίνουν με λίγα λόγια να αγωνίζονται για αυτό που θέλουν, να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά, να πέφτουν και να ξανασηκώνονται, να παλεύουν διαρκώς με τον ίδιο τους τον εαυτό. Και πιστέψτε με, ο επιμένων πάντα νικά. Και αυτό μου το έχουν επιβεβαιώσει πολλοί διαιτώμενοί μου που ενώ στην αρχή τηρούσαν κατά γράμμα τη διατροφή μας και την άσκησή τους, το βάρος τους έπεφτε πολύ αργά, χωρίς να υπάρχει καμία εξήγηση γι’ αυτό. Κι όμως, με τη δική μου προτροπή να μην απογοητεύονται αλλά επιδεικνύοντας και οι ίδιοι αγωνιστικό φρόνημα, επιμονή και υπομονή, φτάσανε το στόχο τους και τον ξεπέρασαν μπορώ να σας πω. Μέσα από αυτή τη διαδικασία λοιπόν, το άτομο μαθαίνει πολλά πράγματα που δεν αφορούν μόνο τη διατροφή αλλά και τη ζωή του γενικότερα. Μαθαίνει να μην ματαιώνεται κάθε φορά που δεν πετυχαίνει το στόχο του με την πρώτη αλλά να ξαναπροσπαθεί. Μαθαίνει πως όταν θέλουμε κάτι (για παράδειγμα θέλουμε να χάσουμε βάρος) θα πρέπει να αγωνιστούμε για αυτό, να κάνουμε θυσίες, να κοπιάσουμε…γιατί δυστυχώς ή ευτυχώς δεν υπάρχουν έτοιμες και μαγικές λύσεις (πιστέψτε με…αν υπήρχε ένα μαγικό χάπι που θα εξαφάνιζε τα παραπανίσια μας κιλά τότε δε θα υπήρχε άτομο υπέρβαρο σε αυτό τον κόσμο). Και αυτός ο αγώνας είναι που αξίζει περισσότερο ακόμη κι από το ίδιο το έπαθλο. Μαθαίνει πως στη ζωή μας δεν πρέπει να είμαστε ανυπόμονοι αλλά με υπομονή και καρτερικότητα να παλεύουμε για αυτό που επιθυμούμε και όταν θα έρθει η κατάλληλη στιγμή θα το αποκτήσουμε. Μαθαίνει πως η επιτυχία δεν κρίνεται από το αποτέλεσμα αλλά από το πόσο πολύ προσπαθήσαμε και από το κατά πόσο αυτή η προσπάθεια μας έκανε καλύτερους ανθρώπους.
Πέρα από το κομμάτι της αυτοβελτίωσης, σκεφτείτε ότι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να χάσει βάρος μαθαίνει και να φροντίζει καλύτερα τον εαυτό του, σε σχέση με έναν άνθρωπο που ποτέ του δεν αντιμετώπισε πρόβλημα υπερβάλλοντος βάρους. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος που προσπαθεί να χάσει βάρος μαθαίνει να τρέφεται ισορροπημένα, να ασκείται τακτικά, να εξασφαλίζει επαρκείς ώρες ύπνου και ξεκούρασης, να εκτονώνει το άγχος και το στρες της καθημερινότητας μέσα από χόμπυ και άλλες απλές δραστηριότητες (όπως ένας καφές με φίλους, διάβασμα ενός βιβλίου, ένα χαλαρωτικό ντους). Μαθαίνει με λίγα λόγια να φροντίζει τον εαυτό του μέσω σωστής διατροφής, τακτικής άσκησης, επαρκούς ξεκούρασης, πνευματικής και ψυχικής καλλιέργειας. Γι’ αυτό πολλές φορές βλέπουμε άτομα υπέρβαρα να είναι περισσότερο υγιή σωματικά και ψυχικά σε σύγκριση με ένα άτομο αδύνατο που όμως ποτέ του δεν μπήκε στη διαδικασία να μάθει να φροντίζει το σώμα και την ψυχή του.
Μέσα από όλες αυτές λοιπόν τις εμπειρίες που έχω όλα αυτά τα χρόνια με άτομα που αγωνίζονται να βελτιώσουν τη διατροφή τους, το βάρος τους, την υγεία τους τολμώ να πω πως το παραπάνω βάρος μπορεί να μετατραπεί από ΚΑΤΑΡΑ σε ΕΥΧΗ για έναν άνθρωπο. Όσο σκληρό κι αν ακούγεται αυτό, τείνω με τα χρόνια να το πιστεύω όλο και περισσότερο. Σαφώς θέλει προσπάθεια από πλευράς του ατόμου και σκληρό αγώνα να δει την κατάσταση ως ευκαιρία αυτοβελτίωσης και όχι ως ένα βάρος που θα κουβαλάει για όλη του τη ζωή. Αλλά τελικά ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα στη ζωή είναι αυτός που καθορίζει την ευτυχία μας. Στόχος μου λοιπόν με όλα τα άτομα που συνεργάζομαι είναι η απενεχοποίηση του υπερβάλλοντος βάρους καθώς η παχυσαρκία είναι ένα πολυπαραγοντικό νόσημα και όχι μία κατάσταση που οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην έλλειψη αυτοπειθαρχίας και εγκράτειας του ατόμου. Στόχος μου είναι η συμπόρευση με το διαιτώμενό μου σε αυτό το ταξίδι που ονομάζεται «ΑΛΛΑΓΗ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΒΕΛΤΙΩΣΗ»!
