ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ

Ο θηλασμός είναι μια από τις πιο σημαντικές και φυσικές διαδικασίες για τη διατροφή των νεογέννητων βρεφών. Μέσω αυτού, παρέχονται στο μωρό όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται για τη βέλτιστη ανάπτυξη του. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλιστεί και η καλή υγεία της μητέρας, κάτι που επιτυγχάνεται με μια ισορροπημένη και πλούσια σε θρεπτικά στοιχεία διατροφή. Σύμφωνα με τις συστάσεις του  Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) ο αποκλειστικός θηλασμός συνιστάται για τους πρώτους έξι μήνες της ζωής, ενώ η συμπληρωματική διατροφή σε συνδυασμό με το θηλασμό ενδείκνυται για τουλάχιστον τα πρώτα δύο χρόνια.

Κατάταξη Μητρικού Θηλασμού

• Αποκλειστικός θηλασμός κατά τον οποίο δεν παρέχεται στο βρέφος κανενός είδους τροφή σε υγρή ή στερεή μορφή εκτός από το μητρικό γάλα.
• Μικτός θηλασμός στον οποίο παρέχεται στο βρέφος και το μητρικό γάλα αλλά και υποκατάστατο μητρικού γάλακτος

Σύνθεση του Μητρικού Γάλακτος

Το μητρικό γάλα περιέχει έναν συνδυασμό βασικών θρεπτικών συστατικών που προάγουν την υγεία του μωρού:

1. Πρωτεΐνες: Το μητρικό γάλα περιέχει δύο βασικούς τύπους πρωτεϊνών, την καζεΐνη και την λακταλβουμίνη, που είναι εύπεπτες και συμβάλλουν στην ανάπτυξη των ιστών και την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος.
2. Λιπαρά: Το λίπος του γάλακτος αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας για το βρέφος. Τα λιπαρά αποτελούν περίπου το 50% των θερμίδων του μητρικού γάλακτος. Περιλαμβάνουν απαραίτητα λιπαρά οξέα τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος.
3. Υδατάνθρακες: Η λακτόζη είναι ο κύριος υδατάνθρακας του μητρικού γάλακτος και βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου. Επιπλέον, υποστηρίζει την ανάπτυξη υγιών βακτηρίων στο έντερο του βρέφους, προάγοντας την πέψη.
4. Αντισώματα και ανοσολογικές ουσίες: Το μητρικό γάλα περιέχει ανοσοσφαιρίνες, λευκά αιμοσφαίρια και άλλες ανοσολογικές ουσίες που προστατεύουν το βρέφος από μολύνσεις και ασθένειες.
5. Βιταμίνες και ανόργανα στοιχεία: Περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα, όπως η βιταμίνη Α, C, D, E, καθώς και ασβέστιο, σίδηρο και μαγνήσιο. Αυτά συμβάλλουν στην ανάπτυξη των οστών, στην καλή όραση και στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Προσαρμογή στις ανάγκες του βρέφους: Η σύνθεση του μητρικού γάλακτος αλλάζει ανάλογα με την ηλικία του βρέφους, ακόμη και κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Το πρωτόγαλα, το οποίο παράγεται τις πρώτες ημέρες μετά τη γέννηση, είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες και ανοσολογικές ουσίες, ενώ το ώριμο γάλα περιέχει περισσότερα λιπαρά και υδατάνθρακες για την ενεργειακή υποστήριξη του μωρού.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του θηλασμού;

Για το Βρέφος :

1. Ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα Το μητρικό γάλα προσφέρει αντισώματα στο βρέφος που το προστατεύουν από γαστρεντερικές λοιμώξεις και θωρακίζουν γενικότερα την υγεία του.
2. Παρέχει ισορροπία θρεπτικών συστατικών με υψηλή βιοδιαθεσιμότητα
3. Μείωση του κινδύνου για χρόνια νοσήματα: Μελέτες έχουν δείξει ότι ο θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων ασθενειών στη μετέπειτα ζωή, όπως παχυσαρκία, διαβήτης τύπου 2 και αλλεργίες. Τα βρέφη που θηλάζουν είναι επίσης λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν έκζεμα ή άσθμα.
4. Παρέχει ορμόνες που προάγουν τη φυσιολογική ανάπτυξη του βρέφους
5. Το μητρικό γάλα είναι πάντα αποστειρωμένο, φρέσκο και στη σωστή θερμοκρασία
6. Συναισθηματικός δεσμός: Ο θηλασμός προάγει τη στενή φυσική και συναισθηματική επαφή μεταξύ της μητέρας και του βρέφους, συμβάλλοντας στην ψυχολογική ανάπτυξη και την αίσθηση ασφάλειας του παιδιού.

 Για τη Μητέρα:

1. Ταχύτερη ανάρρωση μετά τον τοκετό: Ο θηλασμός προκαλεί συστολή της μήτρας μετά τον τοκετό και μειώνει την απώλεια αίματος, βοηθώντας τη μήτρα να επιστρέψει στο κανονικό της μέγεθος πιο γρήγορα.
2. Μειώνει τον κίνδυνο αιμορραγίας μετά τον τοκετό
3. Μείωση κινδύνου για ορισμένους καρκίνους: Έρευνες έχουν δείξει ότι ο θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών. Η παρατεταμένη διάρκεια του θηλασμού προσφέρει ακόμα μεγαλύτερη προστασία έναντι αυτών των τύπων καρκίνου.
4. Προστατεύει την υγεία των οστών
5. Φυσική αντισύλληψη: Ο θηλασμός, ειδικά κατά τους πρώτους μήνες, μπορεί να λειτουργήσει ως φυσική αντισύλληψη, καθυστερώντας την επιστροφή της έμμηνου ρύσεως
6. Εξοικονόμηση χρόνου καθώς το μητρικό γάλα δεν χρειάζεται κάποια προετοιμασία
7. Συναισθηματική ευεξία: Η φυσική επαφή και η δέσμευση μέσω του θηλασμού μπορεί να μειώσουν τα επίπεδα άγχους και να αυξήσουν την παραγωγή ορμονών όπως η προλακτίνη και η ωκυτοκίνη, που προάγουν την αίσθηση γαλήνης και συναισθηματικής ευημερίας.
8. Εξοικονόμηση χρημάτων

Ας δούμε κάποιες βασικές οδηγίες για τη διατροφή στην περίοδο του θηλασμού.

1. Αύξηση Θερμιδικής Πρόσληψης

Κατά την περίοδο του θηλασμού, το σώμα της μητέρας καταναλώνει περίπου 500 επιπλέον θερμίδες καθημερινά. Για να ανταποκριθεί σε αυτές τις απαιτήσεις, είναι σημαντικό η διατροφή της να περιλαμβάνει μια ποικιλία από θρεπτικά και υγιεινά τρόφιμα. Αυτό σημαίνει πως η μητέρα πρέπει να αυξήσει την πρόσληψη τροφής, αλλά με έμφαση στην ποιότητα, επιλέγοντας θρεπτικά τρόφιμα που θα υποστηρίξουν την υγεία της ίδιας και του μωρού.

2. Κατανάλωση θρεπτικών συστατικών

Τα βασικά θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται η μητέρα κατά τον θηλασμό είναι       τα εξής:

• Πρωτεΐνη: Οι πρωτεΐνες βοηθούν στην ανάπτυξη και επιδιόρθωση των ιστών και είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή γάλακτος. Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι το άπαχο κρέας, τα αυγά, τα όσπρια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
• Ασβέστιο: Το ασβέστιο είναι σημαντικό για την ανάπτυξη των οστών του μωρού. Συστήνεται η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε ασβέστιο, όπως γαλακτοκομικά προϊόντα, αμύγδαλα, και μπρόκολο. Συγκεκριμένα, η θηλάζουσα θα πρέπει να καταναλώνει το λιγότερο 3 μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα (1 μερίδα = 1 φλ. γάλα ή 1 κεσεδάκι γιαούρτι ή 1 φέτα τυρί τοστ)
• Σίδηρος: Ο σίδηρος βοηθά στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, απαραίτητων για τη μεταφορά οξυγόνου. Πηγές σιδήρου είναι το κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
• Λίπη και Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα: Τα λίπη και ειδικά τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, που βρίσκονται στα ψάρια όπως ο σολομός και οι σαρδέλες, είναι σημαντικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του μωρού.

3. Ενυδάτωση

Το νερό αποτελεί βασικό συστατικό για την παραγωγή γάλακτος, και η μητέρα πρέπει να διατηρεί επαρκή ενυδάτωση. Είναι σημαντικό να πίνει άφθονο νερό (9-11 ποτήρια την ημέρα) και να αποφεύγει την υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ, καθώς αυτά μπορούν να περάσουν στο μητρικό γάλα και να επηρεάσουν το μωρό.

4. Βιταμίνες και συμπληρώματα

Οι βιταμίνες όπως η βιταμίνη D και το φολικό οξύ είναι επίσης σημαντικές κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Ειδικά η βιταμίνη D συμβάλλει στην υγεία των οστών και της μητέρας αλλά και του βρέφους. Αν και πολλές μητέρες μπορεί να χρειαστούν συμπληρώματα, καλό είναι να γίνεται πρώτα αξιολόγηση από διαιτολόγο ή γιατρό.

5. Αποφυγή Επιβλαβών Τροφών

Οι μητέρες πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ, καθώς αυτά μπορούν να περάσουν στο μητρικό γάλα. Η μέτρια κατανάλωση καφεΐνης (έως 300 mg την ημέρα, περίπου 1-2 φλιτζάνια καφέ) είναι ασφαλής για τις περισσότερες θηλάζουσες μητέρες. Όσον αφορά το αλκοόλ συνιστάται να το αποφεύγουμε αλλά για τις θηλάζουσες που επιθυμούν να καταναλώσουν μπορούν να πιούν (με μέτρο) με χρονική απόσταση 2-3 ώρες πριν τον θηλασμό για να μειωθεί το αλκοόλ στο γάλα. Συνιστάται επίσης προσοχή με τρόφιμα που προκαλούν αλλεργίες, εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ;

Πολλά τρόφιμα έχουν προταθεί κατά καιρούς ως ενισχυτικά παραγωγής γάλακτος όπως το μέλι, το καρότο, το παντζάρι κ.α. χωρίς ωστόσο να υπάρχει κάποια επιστημονική τεκμηρίωση για τη γαλακταγωγική τους δράση. Το ίδιο ισχύει και για διάφορα βότανα, που προτείνονται ως γαλακταγωγά. Η αποδοτικότητά τους και η ασφάλειά τους βασίζεται κυρίως στην παράδοση χωρίς να τεκμηριώνεται επιστημονικά. Συνεπώς, προτού πάρετε το οποιοδήποτε αφέψημα ως γαλακταγωγό, ρωτήστε πρώτα το γιατρό σας.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΚΟΛΙΚΟΙ ή ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ:

Σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, η θηλάζουσα δεν πρέπει να αποκλείει από τη διατροφή της προληπτικά κάποιες τροφές που ενοχοποιούνται για δημιουργία κολικών στο βρέφος (όπως μπαχαρικά, μυρωδικά, σκόρδο, κρεμμύδι,  όσπρια κλπ). Η ποικιλία τροφίμων στη διατροφή της μητέρας βοηθάει το βρέφος να δεχτεί καινούρια διατροφικά ερεθίσματα, να εξοικειωθεί με νέες γεύσεις και έτσι να γίνει πιο εύκολη η εισαγωγή στερεών τροφίμων. Ακόμη και σε περιπτώσεις με οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών δεν πρέπει η μητέρα να αποφεύγει να καταναλώνει κοινά αλλεργιογόνα τρόφιμα (όπως ψάρι, αυγό, ξηρούς καρπούς κλπ) με στόχο την πρόληψη της αλλεργίας. Αντιθέτως, μέσω του μητρικού γάλακτος γίνεται μία ήπια έκθεση του μωρού σε αλλεργιογόνα τρόφιμα, μέσω των οποίων επάγεται η ανοχή και έτσι μπορεί να αποτραπεί η εμφάνιση οποιασδήποτε αλλεργίας στο μέλλον. Μόνο σε περίπτωση που εμφανιστεί κάποια ενόχληση ή σύμπτωμα αλλεργίας στο βρέφος (πχ αιματηρές κενώσεις, παλινδρόμηση κ.λ.π) τότε και με την καθοδήγηση του γιατρού θα πρέπει να αποκλειστούν από τη διατροφή της μητέρας κάποιες τροφές και σταδιακά να τις επανεισάγουμε (όπως για παράδειγμα τα γαλακτοκομικά)

Μπορεί μια γυναίκα να κάνει δίαιτα ενώ θηλάζει;

Κατά τη περίοδο του θηλασμού δεν συνιστώνται αυστηρές δίαιτες και προτιμάται η σταδιακή μείωση του βάρους, με ιδανικό ρυθμό 0,5 κιλά την εβδομάδα, ώστε να μην επηρεαστεί ούτε η ποιότητα ούτε η ποσότητα του γάλακτος. Όπως αναφέραμε και νωρίτερα είναι πολύ σημαντικό η μητέρα να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Γιατί δεν συνιστάται η δίαιτα κατά το θηλασμό:

1. Αυξημένες θερμιδικές ανάγκες: Η παραγωγή μητρικού γάλακτος απαιτεί περίπου 400-500 επιπλέον θερμίδες την ημέρα. Μια αυστηρή δίαιτα μπορεί να να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή γάλακτος.
2. Απώλεια βάρους με φυσικό ρυθμό: Κατά τη διάρκεια του θηλασμού, η μητέρα τείνει να χάνει βάρος φυσικά λόγω της αυξημένης ενεργειακής δαπάνης. Αυτή η απώλεια είναι συνήθως σταδιακή και υγιής, καθώς βοηθά την μητέρα να επιστρέψει σταδιακά στο προ εγκυμοσύνης βάρος της χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την υγεία της.
3. Ανάγκη για θρεπτικά συστατικά: Ο περιορισμός θερμίδων μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις σημαντικών θρεπτικών συστατικών, όπως βιταμίνες, ανόργανα στοιχεία, και πρωτεΐνες, που είναι απαραίτητα τόσο για τη μητέρα όσο και για το βρέφος.
4. Αντίκτυπος στην ποιότητα του γάλακτος: Παρόλο που το σώμα της μητέρας θα συνεχίσει να παράγει γάλα ακόμη και αν δεν καταναλώνει αρκετές θερμίδες, η ποιότητα του γάλακτος μπορεί να επηρεαστεί σε περιπτώσεις παρατεταμένου ή ακραίου υποσιτισμού. Κάποια θρεπτικά συστατικά (όπως τα λιπαρά και οι βιταμίνες) μπορούν να μειωθούν στο γάλα όταν η μητέρα δεν καταναλώνει επαρκή ποσότητα αυτών.

Κλείνοντας αυτό το άρθρο θα ήθελα να τονίσω τον καθοριστικό ρόλο που παίζει η ισορροπημένη διατροφή για την ανάπτυξη του μωρού αλλά και την ευεξία της μητέρας. Είναι ωφέλιμο για τη μητέρα να καταναλώνει τροφές πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά, όπως φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης και πρωτεΐνες, για να καλύπτει τις αυξημένες ενεργειακές της ανάγκες. Η ενυδάτωση είναι εξίσου σημαντική, καθώς το σώμα χρειάζεται περισσότερο νερό για την παραγωγή γάλακτος. Είναι απαραίτητο να αποφεύγονται οι αυστηρές δίαιτες και να προτιμάται μια σταδιακή προσέγγιση στην απώλεια βάρους.

Μανούλες, να θυμάστε ότι η περίοδος του θηλασμού είναι μια μοναδική εμπειρία στη ζωή σας. Γι αυτό, πάνω απ όλα, απολαύστε αυτό το υπέροχο ταξίδι που συμβαίνει στη ζωή σας και τη βαθιά σύνδεση που χτίζετε με το μωρό σας. Κάθε στιγμή αυτού του ταξιδιού είναι πολύτιμο για εσάς και το μωρό σας, χαρίζοντάς σας στιγμές γεμάτες με αγάπη και φροντίδα.

Πηγές

1. American Academy of Pediatrics – “Breastfeeding and the Use of Human Milk”
2. World Health Organization – “Breastfeeding”
3. World Health Organization (WHO) – “The optimal duration of exclusive breastfeeding”
4. National Institutes of Health (NIH) – “Breastfeeding and Breast Milk”
5. La Leche League International – “The Composition of Breast Milk”
6. American Academy of Pediatrics – “Breastfeeding and the Use of Human Milk”
7. American Academy of Pediatrics – “Breastfeeding and Nutrition”
8. Διατροφή στα Στάδια Ζωής -Αντώνης Ζαμπέλας, 2003